یزد، شهری در قلب آب و هوای کویری ایران است. شهر یزد همانجاست که به درازنای تاریخ، پیوسته سکونتگاه آدمیان بوده و از اینرو گفته می شود یکی از قدیمی ترین شهرهای تاریخی جهان است. این کهن شهر خشتی به لحاظ حفظ بافت تاریخی از عالی ترین نمونه های ایران در نو خود است.
در ساختار تاریخی یزد علاوه بر حال و هوای وصف ناشدنی محله ها، مجموعه ای از آثار مذهبی دوره های مختلف به ویژه ادوار اسلامی را می توان دید.
شهر شهره به خشت و بادگیر مظهری درخشان از هنر، خلاقیت و نبوغ گذشتگان آن است. معماری و مصالح کاربردی آن به گونه ای آگاهانه و ظریف، متناسب و هماهنگ با اقلیم سخت و خشن کویری است؛ تو گویی پیشینیان به اصول پیشرفته امروز آگاه بوده اند.
آنچه به دیده توان دید در وصف نیایید؛ در کوچه های یزد قدم باید زد تا درک کرد چرا یونسکو در سال 2017 آن را در زمره میراث جهانیان ثبت نمود.
مجموعه امیر چخماق از جمله دیدنی های تاریخی شهر کویری یزد می باشد. امیر جلال الدین چخماق از سرداران دوره شاهرخ تیموری بود. امیر ان روزگاران یزد در حدود ۶۰۰ سال پیش با همراهی همسرش، ساخت و سازهایی را در شهر انجام داد و در رونق شهر کوشید.
مسجد که بنا شد برای آنکه متفاوت جلوه کند، جلوی آن میدانگاهی ساختند. در کنار مسجد، تکیه، بازار و آب انبارها هم بخشی از مجموعه امیر چخماق شد و که به یادگار از آن دوران در قلب بافت تاریخی شهر جا خوش کرده اند.
مجموعه در دوره های مختلف از جمله صفوی و قاجار دستخوش ساخت و سازهایی نیز شد.
حضور همیشگی نخل کهن و عظیم حیدری ها در گوشه ای از میدان، از نکات قابل توجه امیرچخماق است و بیادم می اورد که نخل گردانی از سنتهای نواحی مرکزی ایران در ایام محرم است.
مجموعه امیر چخماق در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
نگین سبز شهر کویری یزد، یادگاری ارزشمند از دوره های افشاریه و زندیه است. باغی که با معماری بی بدیل اش نشان از نبوغ و خلاقیت مردم این سرزمین دارد. بادگیری که به بلندای آسمان در آن قد برافراشته و لقب بلندترین بادگیر خشتی را نصیب خود نموده است. در روزگار رونق خود خنکای نسیم را در میان کویر به ساکنان عمارت نثار می کرده است. این باغ زیبای ایرانی از سرچشمه قناتی در فرسنگ ها دورتر یعنی مهریز سیراب می شده که محمد تقی خان بافقی آن را احداث و سپس دارالحکومه ی خود را بنا کرد. دولت آباد علاوه بر ثبت در فهرست آثار ملی ایران یکی از ۹ باغ ایرانی است که در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
آتشکده یزد مجموعه ایست که ساختمان آن دیرینه کهنی ندارد اما مظهر استمرار دین و آیینی آنچنان کهن است که مبدا و پیشینه اش قابل تاریخ گذاری دقیق نیست. مجموعه تاسیس شده در ۱۳۱۳ شامل باغ و آب و بنای آتشکده است. جای جای این بنا با تصاویر زرتشتی و جمله های از اوستا تزیین شده است. آنچه به آن اعتبار بخشیده آتش مقدس زرشتیان است که در آن نگهداری می شود. آتشی که گفته می شود بیش از ۱۵۰۰ سال سوزان مانده و مرارتهای بسیاری برای پرستاری از آن به جان خریده شده است. آتشکده یزد، آتشکده ای با آتش ورهرام است و بدین جهت از جایگاه والایی در میان زرتشتیان برخوردار است. در میانه ساختمان، در اتاقی مجزا، در درون مجمری برنزی و دور از تابش خورشید، آتش ورهرام پریستاری می شود و هرکسی اجازه ورود به این اتاق را ندارد. آتشکده یزد در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
در کوچه پس کوچه های محله ی قدیمی فهادان یزد بنایی کهن با رمز و راز و افسانه جا خوش کرده و بین مردم به زندان اسکندر شهره است. روایت های متفاوتی در مورد پیشینه و کاربری اش وجود دارد. حتی وجود اولیه بنا را به زمان حمله اسکندر مقدونی نسبت می دهند و داستانهایی از کاربری اش به عنوان زندان می گویند. به هر روی بنایی که امروزه می بینیم یادگاری از قرن هفتم ه.ق و ساخته شده توسط ضیاءالدین حسین رضی است. چون کاربری مدرسه داشته به مدرسه ضیائیه نیز شهره است. گنبد بنا از پای تا به سر از خشت خام ساخته شده اما به علت مرمت در آن آجر نیز مشاهده می شود. گچبری ها و تزئینات زیبای آبرنگی بکار رفته در گنبد، زیبایی توأم با سادگی را برای آن رقم زده بود اما متاسفانه بخش اعظم آن از بین رفته است. زندان اسکندر یا همان مدرسه ضیائیه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.